چاپ سیلک یا Screen Printing یکی از قدیمی ترین و در عین حال قدرتمندترین روشهای چاپ در دنیا است. این تکنیک بر پایه عبور کنترلشده مرکب از یک توری مخصوص انجام میشود و به دلیل کیفیت بالا، قدرت رنگ، دوام عالی و امکان چاپ روی انواع سطوح، هنوز هم یکی از مهمترین روشهای چاپ در صنایع مختلف محسوب میشود. در این مقاله، با نحوه چاپ سیلک، مراحل ساخت شابلون، ویژگیها، مزایا، افکتها و کاربردهای این روش آشنا میشوید. کارکردن با دستگاه چاپ سیلک مانند فلکسو و هلیوگراور نیاز به تخصص و آموزش سختی ندارد. از نظر اندازه این دستگاه سایز متوسطی دارد و فضای زیادی را اشغال نمیکند. حتی در خانه نیز قابل استفاده است. بنابراین حتی برخی از آنلاین شاپ ها از این نوع شاپ استفاده میکنند.
چاپ سیلک چیست؟
چاپ سیلک یک روش چاپ تماسی است که در آن طرح از طریق یک شابلون یا توری روی سطح منتقل میشود. بخشهایی از توری که قرار است رنگ از آن عبور کند، باز می مانند و بقیه بخشها توسط امولسیون حساس به نور مسدود میشوند. نتیجه این فرایند، چاپی ضخیم، شفاف، بادوام و کاملاً ماندگار است.
این روش برخلاف افست یا دیجیتال، به یک نوع سطح محدود نیست و تقریباً روی هر جنسی قابل اجرا است. از پلاستیک، نایلون و پارچه گرفته تا شیشه، چوب، فلز و حتی سطوح ناهموار، همگی قابلیت چاپ توسط سیلک را دارند. همین ویژگی باعث شده چاپ سیلک جایگاه خود را حتی بعد از ظهور روشهای مدرن حفظ کند.
نحوه چاپ سیلک چگونه است؟
فرآیند چاپ سیلک شامل چند مرحله تخصصی است که رعایت درست هر مرحله باعث افزایش کیفیت و ماندگاری چاپ میشود. در ادامه تمام مراحل را به صورت کامل و تشریحی مشاهده میکنید.
۱. ساخت شابلون
ساخت شابلون مهمترین و حساسترین مرحله چاپ سیلک است. ابتدا یک توری با تعداد مش مناسب انتخاب میشود. مش پایین برای چاپهای ضخیم، رنگی و چاپ روی پلاستیک مناسب است و مش بالا برای چاپهای ظریف، جزئیات دقیق و سطوح صاف استفاده میشود.
توری با لایهای از امولسیون حساس به نور پوشانده میشود. پس از خشک شدن، طرح موردنظر روی فیلم مشکی (پوژتیو) روی شابلون قرار میگیرد و داخل دستگاه نوردهی قرار داده میشود. بخشهایی از توری که زیر طرح قرار گرفتهاند در هنگام شستشو باز میمانند و مسیر عبور مرکب را تشکیل میدهند.
توجه به کیفیت نوردهی، فاصله لامپ، زمان نوردهی و کیفیت امولسیون باعث افزایش دقت خطوط و شفافیت چاپ میشود. یک شابلون خوب، قلب یک چاپ حرفهای است.
۲. آمادهسازی سطح چاپ
برای اینکه مرکب به خوبی روی سطح بچسبد، باید سطح چاپ کاملاً تمیز، خشک و بدون چربی باشد. حتی یک لایه بسیار نازک گردوغبار یا چربی میتواند باعث ریزش یا ترک خوردن چاپ شود.
در چاپ روی پلاستیکها و نایلون، معمولاً از دستگاه کرونا برای افزایش چسبندگی سطح استفاده میشود. در چاپهای صنعتی و ظروف پلاستیکی، شستشو با محلول ضدچربی نیز انجام میشود تا چاپ دوام بیشتری پیدا کند.
۳. اجرای چاپ سیلک
پس از قرار دادن شابلون روی سطح، مرکب مخصوص چاپ سیلک روی آن ریخته میشود. در این مرحله، اسکوییجی (تیغه لاستیکی) با زاویه، فشار و سرعت مشخص روی توری کشیده میشود. مرکب فقط از بخشهای باز توری عبور کرده و روی سطح مینشیند.
زاویه اسکوییجی، فشار دست، ویسکوزیته مرکب و سرعت حرکت همگی روی کیفیت چاپ تأثیرگذار هستند. در چاپهای دقیق، حتی دمای محیط کارگاه نیز اهمیت دارد.
۴. خشککردن چاپ سیلک
بعد از چاپ، سطح چاپشده باید خشک شود. نوع خشککردن کاملاً بستگی به نوع مرکب دارد:
- مرکب PVC : خشک شدن حرارتی
- مرکب پایه آب : خشک شدن سریع با جریان هوا
- مرکب UV : خشک شدن آنی با نور UV
در خطوط تولید انبوه، از تونلهای حرارتی یا خشککن UV برای افزایش سرعت و یکنواختی چاپ استفاده میشود.
ویژگیها و مزایای چاپ سیلک
چاپ سیلک مزیتهای زیادی دارد که آن را به یک انتخاب محبوب در صنایع مختلف تبدیل کرده است. در ادامه هر ویژگی را به صورت تشریحی بررسی میکنیم.
۱. امکان چاپ روی انواع سطوح
چاپ سیلک تقریبا روی هر نوع متریالی قابل اجرا است. این در حالی است که روشهایی مانند افست، فقط روی کاغذ و مقوا قابل اجرا هستند و روش دیجیتال نیز محدودیتهای جدی در جنس سطوح دارد. سیلک میتواند روی پلاستیک، نایلون، پارچه، شیشه، چوب، فلز، سرامیک، لیبل و حتی سطوح صاف یا ناهموار چاپ کند.
۲. قدرت رنگ و پوشانندگی بالا
مرکبهای چاپ سیلک غلیظ تر و سنگین تر از مرکبهای دیجیتال یا افست هستند. هنگام عبور از توری، لایهای ضخیمتر روی سطح ایجاد میشود. همین موضوع باعث میشود رنگها بسیار قوی، شفاف و براق دیده شوند.
این قدرت رنگ در چاپ روی سطوح تیره یا پلاستیکی اهمیت زیادی دارد. سیلک یکی از معدود روشهایی است که میتواند روی سطوح تیره، رنگهای روشن و براق ایجاد کند.
۳. ماندگاری عالی و مقاومت فوقالعاده
چاپ سیلک مقاومت بسیار بالایی در برابر نور خورشید، سایش، شستشو و مواد شوینده دارد. همین ویژگی باعث شده این روش برای چاپ روی محصولات کاربردی، بستهبندی های پرتردد و پارچه های صنعتی کاربرد بالایی داشته باشد.
در صنعت پلاستیک نیز از چاپ سیلک برای چاپ روی ظروف، بطریها، سطلها و قطعات مختلف استفاده میشود زیرا چاپ آن بهسادگی پاک نمیشود و کیفیت خود را برای مدت طولانی حفظ میکند.
۴. امکان ایجاد افکتهای ویژه
چاپ سیلک یکی از انعطاف پذیرترین روشها برای ایجاد جلوههای ویژه است. برخی از افکتهای قابل اجرا شامل:
- چاپ برجسته
- چاپ طلایی و نقرهای
- چاپ اکلیلی
- چاپ شبتاب
- چاپ شبرنگ
- چاپ مخملی
- افکتهای متالیک
ایجاد چنین افکتهایی در روشهایی مانند افست یا دیجیتال بسیار محدود و پرهزینه است، اما در چاپ سیلک با تغییر مرکب و شابلون امکانپذیر است.
۵. مقرونبهصرفه بودن در تیراژ بالا
یکی از مهمترین مزایای چاپ سیلک، قیمت مناسب آن در تولیدات انبوه است. هزینه اصلی مربوط به ساخت شابلون است و پس از آن هزینه هر چاپ بسیار پایین میشود. به همین دلیل، چاپ سیلک بهترین گزینه برای چاپ نایلون فروشگاهی، بستهبندیهای انبوه، لباسهای تبلیغاتی و چاپ روی ظروف و بطریها است.
بیشتر بخوانید: چاپ آفست
کاربرد چاپ سیلک روی فیلمهای پلیمری
چاپ سیلک یکی از روشهایی است که بیش از هر تکنیک دیگری با فیلمهای پلیمری سازگاری دارد. فیلمهایی مانند نایلون، نایلکس، سلفون، شیرینگ، استرچ، BOPP و دیگر انواع فیلمهای پلیاتیلنی و پلیپروپیلنی، معمولا به دلیل سطح نرم، لغزنده و کمچسبندگی، برای بسیاری از روشهای چاپ چالش ایجاد میکنند. اما چاپ سیلک بهخاطر ماهیت انتقال مستقیم مرکب و فشاری که اسکوییجی ایجاد میکند، روی این سطوح عملکردی بسیار بهتر و ماندگارتر دارد. همین سازگاری باعث شده سیلک به یکی از روشهای اصلی چاپ روی فیلمهای بستهبندی تبدیل شود. شما از چاپ یک تصویر ساده روی یک تکه پارچه تا رنگهای بسیار حرفه ای روی خودروها میتوانید از این نوع چاپ بهره ببرید.
چرا چاپ سیلک برای فیلم پلیمری انتخاب مناسبی است؟
فیلمهای پلیمری، برخلاف کاغذ، سطحی غیرجاذب دارند، یعنی مرکب در آنها نفوذ نمیکند و تنها روی لایه سطحی قرار میگیرد. بنابراین کیفیت چاپ کاملا وابسته به چسبندگی و ضخامت مرکب است. مرکبهای چاپ سیلک از نوع غلیظ و سنگین هستند و هنگام عبور از شابلون لایهای یکنواخت روی سطح ایجاد میکنند. همین ویژگی باعث میشود چاپ روی فیلم پلیمری نهتنها شفاف و پررنگ باشد، بلکه در برابر خمش، تا شدن، کشیدگی یا تماس با دست نیز مقاومت خود را حفظ کند.
در بسیاری از بستهبندیها، اطلاعات چاپشده بارها در معرض فشار، لهشدگی یا برخورد با سطوح مختلف قرار میگیرند. ضخامت مرکب سیلک باعث میشود چاپ در چنین شرایطی دچار آسیب نشود. همین یک دلیل کافی است که تولیدکنندگان بستهبندی یا نایلون چاپی، حتی بعد از ظهور روشهایی مثل چاپ دیجیتال یا UV، هنوز چاپ سیلک را انتخاب کنند. مورد دیگر قیمت مناسب چاپ سیلک در برابر چاپ هلیو و فلکسو است. این چاپ برای تیراژهای پایین تر نیزی مناسب است.
کاربرد چاپ سیلک روی نایلون و نایلکس
یکی از رایج ترین کاربردهای چاپ سیلک در ایران و بسیاری از کشورها، چاپ روی نایلون و نایلکس فروشگاهی است. این نوع فیلمها ضخامت مناسبی دارند و حرکت اسکوییجی بهخوبی روی آنها انجام میشود. چاپ سیلک امکان چاپ لوگو، متن، طرحهای فروشگاهی و حتی چاپ های چندرنگ را فراهم میکند و نتیجه نهایی معمولا کیفیت بالایی دارد.
در چاپ روی نایلکس، حتی اگر زمینه کار تیره باشد، مرکب سیلک آنقدر قدرت پوشانندگی دارد که رنگها بدون کمرنگ شدن دیده شوند. به همین دلیل بسیاری از فروشگاهها، داروخانهها و برندهای پوشاک برای بستهبندی محصولات خود به چاپ سیلک اعتماد میکنند.
چاپ سیلک روی فیلم شیرینگ و عملکرد آن در بسته بندی حرارتی
فیلم شیرینگ یکی از حساسترین انواع فیلمهای پلیمری است. این فیلمها هنگام بستهبندی تحت حرارت قرار میگیرند و روی محصول جمع میشوند. اگر مرکب چاپ، مقاومت حرارتی کافی نداشته باشد، در زمان شرینک شدن ترک میخورد یا از سطح جدا میشود.
چاپ سیلک به دلیل ایجاد لایهای فشرده و مقاوم، بهترین نتیجه را روی شیرینگ ارائه میدهد. پس از جمعشدن فیلم در تونل حرارتی، طرح چاپشده همچنان یکپارچه باقی میماند. به همین دلیل شیرینگهای بستهبندی نوشیدنی، مواد غذایی، پکهای چندتایی و حتی بستهبندی صنعتی بهطور گسترده با چاپ سیلک تولید میشوند.
کاربرد چاپ سیلک در چاپ روی فیلم استرچ
فیلم استرچ با خاصیت کشسانی بالا، یکی از دشوارترین سطوح برای چاپ محسوب میشود. چسبندگی پایین، نازکی سطح و خاصیت کششی زیاد باعث میشود بسیاری از تکنیکهای چاپ روی آن کارایی نداشته باشند. اما در چاپ سیلک، فشار مستقیم اسکوییجی مرکب را در عمق سطح قرار میدهد و چاپ با وجود نازک بودن فیلم، کیفیت قابل قبولی پیدا میکند.
چاپ روی فیلم استرچ معمولا برای افزودن هشدارها، نشان برند یا طرحهای امنیتی انجام میشود. این کار ظاهر بستهبندی را حرفهایتر کرده و امکان ردیابی یا تشخیص سریع محصول را فراهم میکند.
کاربرد چاپ سیلک در بستهبندیهای غذایی (BOPP، CPP، OPP)
فیلمهای پلیمری شفاف مانند BOPP و CPP بهطور معمول برای بستهبندیهای غذایی به کار میروند. این فیلمها معمولاً با چاپ فلکسو یا هلیو چاپ میشوند؛ اما زمانی که تیراژ کم باشد یا تولیدکننده به نمونهگیری سریع نیاز داشته باشد، چاپ سیلک بهترین راهحل است.
در چاپ سیلک روی این فیلمها، لوگو، نام برند و اطلاعات ضروری محصول با وضوح و ماندگاری خوبی چاپ میشود. برای بستهبندیهای کوچک، طرحهای ساده، چاپهای تک رنگ یا نمونه اولیه محصول، سیلک انتخابی ایدهآل است.
چاپ سیلک روی سلفون و کاورهای شفاف
چاپ روی فیلم سلفون همیشه چالش بوده است، زیرا سطح آن بسیار صاف و لغزنده است. اما مرکب سیلک بهعلت غلظت بالا و فشار مناسب اسکوییجی، بهخوبی روی سلفون مینشیند و پوشش رنگی باثباتی ایجاد میکند. این روش بهطور گسترده برای چاپ روی کاور گل، بستهبندی هدیه، کاور لوازمالتحریر و بستهبندی خشکبار به کار میرود.
چاپ سیلک روی رول فیلم قبل از تبدیل
در بسیاری از کارخانهها، چاپ قبل از تبدیل فیلم انجام میشود؛ یعنی زمانی که فیلم هنوز به صورت رول است. چاپ در این مرحله باعث میشود رنگ با کیفیت بالاتری روی سطح قرار گیرد، چون فیلم در این حالت صافتر و قابل کنترلتر است. پس از چاپ، رول وارد مرحله دوخت، برش یا تبدیل میشود و محصول نهایی بدون چینخوردگی و نقص چاپی تولید میشود.
جمعبندی کاربرد چاپ سیلک روی فیلم پلیمری
چاپ سیلک یکی از قابل اعتماد ترین و کاربردی ترین روشهای چاپ روی انواع فیلمهای پلیمری است. از نایلون و نایلکس گرفته تا فیلمهای بستهبندی BOPP و CPP، همه این سطوح به خاطر ساختار غیر جاذب خود، به چاپی نیاز دارند که ضخامت و چسبندگی کافی داشته باشد. چاپ سیلک دقیقاً چنین ویژگیهایی را ارائه میدهد و طرحهایی شفاف، بادوام و کاملاً خوانا روی فیلم ایجاد میکند. همین ویژگیها باعث شده این روش سالهاست در صنعت بستهبندی جایگاه ثابت و مهم خود را حفظ کند.
جمعبندی
چاپ سیلک یکی از قدرتمندترین، ماندگارترین و انعطافپذیرترین روشهای چاپ در دنیا است. این روش نهتنها امکان چاپ روی انواع سطوح را فراهم میکند، بلکه به دلیل پوشانندگی بالای رنگ، ماندگاری زیاد و قابلیت ایجاد افکتهای ویژه، در بسیاری از صنایع همچنان محبوب و پرکاربرد است. اگر به دنبال چاپی ماندگار، مقاوم و مقرونبهصرفه هستید، چاپ سیلک بهترین انتخاب برای شماست. جهت سفارش چاپ سیلک با مشاوران کیهان پلاستیک در ارتباط باشید.